ხელოვნური ინტელექტი მართლმსაჯულებაში – ტექნოლოგიური რევოლუცია სამართლის სფეროში

🧠 ხელოვნური ინტელექტი მართლმსაჯულებაში – ტექნოლოგიური რევოლუცია სამართლის სფეროში

📌 შესავალი

სამართლის სფერო, რომელიც ისტორიულად კონსერვატიულად მიიჩნეოდა, ახლა დგას ერთ-ერთ ყველაზე გარდამტეხ ეტაპზე – ხელოვნური ინტელექტის (AI) ინტეგრაცია ყოველდღიურ იურიდიულ საქმიანობაში სულ უფრო მეტად იკიდებს ფეხს.
განსაკუთრებით პოსტპანდემიურ ეპოქაში, ციფრული ტრანსფორმაცია არა არჩევანი, არამედ აუცილებლობა გახდა.

⚙️ როგორ მუშაობს AI სამართლის სფეროში?

AI სისტემები სამართალში ძირითადად ორი მიმართულებით გამოიყენება:

1. დოკუმენტური ანალიზი და სამართლებრივი კვლევა
   ➤ პროგრამები, როგორიცაა ROSS Intelligence ან LexisNexis, იურისტებს ეხმარება კონკრეტულ საკითხზე არსებული პრაქტიკის ანალიზში წამებში.
   ➤ AI კითხულობს და აანალიზებს ათასობით გვერდს წამებში, რაც იურისტს სამუშაოს მნიშვნელოვნად უმარტივებს.
2. წინასწარ პროგნოზირება და გადაწყვეტილებების მხარდაჭერა
   ➤ ზოგიერთი ქვეყანა (ჩინეთი, ესტონეთი, აშშ-ის გარკვეული შტატები) იყენებს AI-ს მცირე სამოქალაქო დავების ან საპატრულო სამართალდარღვევების ავტომატურ გადაწყვეტაში.
   ➤ მაგალითად, ესტონეთში „Robot Judge“ მცირე დავებს განიხილავს, რაც მოქალაქეს დროულ და მარტივ პასუხს აძლევს.

✅ სარგებელი და უპირატესობები

• დროისა და რესურსების დაზოგვა
  → იურისტები, მოსამართლეები და მოქალაქეები დაზოგავენ დროს სტატუს-კვოს შესანარჩუნებლად საჭირო მონაცემების ძიებაზე.
• ადამიანური შეცდომის მინიმალიზაცია
  → კარგად გაწრთვნილი AI ალგორითმი არ ივიწყებს მუხლს, წესს ან თარიღს.
• მარტივი წვდომა სამართლებრივ ინფორმაციაზე
  → მოქალაქეს შეუძლია მიიღოს კონსულტაცია AI ჩეთბოტისგან (მაგალითად, DoNotPay აშშ-ში უკვე საკმაოდ პოპულარულია).

⚠️ საფრთხეები და ეთიკური კითხვები

1. მოსალოდნელი იურიდიული სირთულეები
   ➤ ვინ აგებს პასუხს, თუ AI-ის მიერ მიცემული რეკომენდაცია იყო მცდარი ან გაუმართლებელი?
2. გადაჭარბებული დამოკიდებულება ტექნოლოგიაზე
   ➤ სამართალი მხოლოდ ლოგიკა არ არის – ზოგჯერ მოსამართლეს სჭირდება ემოციური ინტუიცია, ღირებულებითი მსჯელობა, რაც AI-ს არ გააჩნია.
3. კანონმდებლობის ჩამორჩენა ტექნოლოგიას
   ➤ უმეტეს ქვეყნებში ჯერ არ არსებობს საკმარისი სამართლებრივი რეგულაცია AI სისტემებზე პასუხისმგებლობის ან გამჭვირვალობის კუთხით.

🌍 მსოფლიო პრაქტიკის მაგალითები

• ჩინეთი:
  ➤ გააქტიურებულია „Internet Court“, სადაც AI განიხილავს მცირე საქმეებს ონლაინ, ჩეთის ანალოგიური სისტემით.
• ესტონეთი:
  ➤ განიხილება მცირე დავები AI მოსამართლის დახმარებით (მაგალითად, 7,000 ევრომდე დავები).
• აშშ:
  ➤ „COMPAS“ სისტემა იყენებს ალგორითმებს, რათა განსაზღვროს ბრალდებულის განმეორებითი დანაშაულის რისკი (თუმცა ამ მოდელს სერიოზულად აკრიტიკებენ მიკერძოების გამო).

🇬🇪 რა ხდება საქართველოში?

საქართველოში AI-ის სამართალში გამოყენება ჯერ სტარტაპულ დონეზეა. არსებობს ცალკეული ინიციატივები იურიდიული ჩათბოტების და სამართლებრივი მონაცემთა ბაზების ავტოანალიზის მიმართულებით, თუმცა სახელმწიფო დონეზე AI სისტემები ჯერ არ დანერგილა. მომავალი წლებისთვის, ციფრული სასამართლოს მოდელის შექმნა შეიძლება გახდეს მნიშვნელოვანი ნაბიჯი.

🔮 დასკვნა და პერსპექტივები

AI არ არის საფრთხე იურისტისთვის – ეს არის ინტელექტუალური ხელსაწყო, რომელიც სწორი გამოყენების შემთხვევაში გაზრდის სისტემის ეფექტიანობას, სამართლებრივ ხელმისაწვდომობას და პროცესების გამჭვირვალობას.
თუმცა, მისი რეგულაცია და ეთიკური ჩარჩოების დადგენა – აუცილებლად უნდა იყოს პრიორიტეტი, რათა „ტექნოლოგიური მართლმსაჯულება“ მართლაც სამართლიანი იყოს.

„გაქვთ მოსაზრება, უნდა ჰქონდეს თუ არა AI-ს ადგილი სასამართლოში?“
რაოდენ გასაკვირიც არ უნდა იყოს ეს სტატიაც მოამზადა ხელოვნურმა ინტელექტმა, რომელიც ჩაშენებულია ჩვენს LAWHUB-ში.

ილია ბოჭორიშვილი

ვებგვერდის ადმინისტრატორი.