მაგნა კარტა (ლათინურად „დიდი ქარტია“) არის ისტორიული დოკუმენტი, რომელიც 1215 წელს ინგლისის მეფე ჯონ ლენდლესმა ხელი მოაწერა. ის წარმოადგენს ადამიანის უფლებების, თავისუფლებისა და სამართლებრივი წესრიგის პირველ მნიშვნელოვან საფუძველს, რომელიც დღემდე დიდ გავლენას ახდენს მსოფლიო სამართლებრივ ტრადიციებზე. XIII საუკუნის ინგლისში მეფის აბსოლუტურმა ძალაუფლებამ არისტოკრატებსა და მოქალაქეებს შორის უკმაყოფილება გამოიწვია. მეფე ჯონის არაკომპეტენტურმა მმართველობამ, მძიმე გადასახადებმა და სამხედრო მარცხებმა ბარონები აიძულა, გაელაშქრათ მეფის წინააღმდეგ. დაძაბულობამ საბოლოოდ მიგვიყვანა 1215 წლის 15 ივნისს, როდესაც ბარონებმა აიძულეს მეფე ჯონი, ხელი მოეწერა მაგნა კარტაზე. დოკუმენტი ადგენდა წესებს, რომლებიც ზღუდავდა მეფის ძალაუფლებას და იცავდა არისტოკრატთა და თავისუფალ მოქალაქეთა უფლებებს.
ძირითადი პრინციპები
1. სამართლის უზენაესობა:
მეფე ვალდებულია დაემორჩილოს კანონს, როგორც ნებისმიერი სხვა მოქალაქე.
2. პიროვნული თავისუფლების დაცვა:
ადამიანის დაპატიმრება, ქონების ჩამორთმევა ან სხვა სახის შეზღუდვა მხოლოდ სამართლებრივი პროცესის საფუძველზე შეიძლებოდა.
3. სამართლიანი სასამართლოს პრინციპი:
დოკუმენტმა განსაზღვრა, რომ ნებისმიერ ადამიანს ჰქონდეს წვდომა სამართლიან სასამართლოზე.
4. საკუთრების დაცვა:
მეფეს არ ჰქონდა უფლება, მოქალაქეების ქონება უკანონოდ ჩამოერთმია.
5. გადასახადების კონტროლი:
მეფე ვალდებული იყო, ბარონების საბჭოსთან შეთანხმებით დაეწესებინა ახალი გადასახადები.
მაგნა კარტას მნიშვნელობა
1. პირველი ნაბიჯი ადამიანის უფლებების დაცვისკენ:
მართალია, მაგნა კარტა თავდაპირველად მხოლოდ ბარონების უფლებებს იცავდა, მაგრამ დროთა განმავლობაში მისი პრინციპები გაფართოვდა და მოიცვა ყველა მოქალაქის თავისუფლება.
2. კონსტიტუციური სამართლის საფუძველი:
მაგნა კარტა იქცა საკვანძო დოკუმენტად კონსტიტუციური მმართველობის განვითარებისთვის.
3. გავლენა თანამედროვე სამართალზე:
მაგნა კარტას იდეები აისახა ისეთ დოკუმენტებში, როგორიცაა:
– 1689 წლის ინგლისის უფლებათა ბილი;
– 1776 წლის ამერიკის დამოუკიდებლობის დეკლარაცია;
– 1789 წლის ადამიანისა და მოქალაქის უფლებათა დეკლარაცია (საფრანგეთი).
მაგნა კარტას მემკვიდრეობა
დღეს მაგნა კარტა მიიჩნევა სამართლებრივი სისტემების ფუნდამენტურ ნაწილად, რომელიც განსაზღვრავს, რომ არც ერთი მმართველი არ დგას კანონის ზემოთ. მისი პრინციპები დღემდე გამოიყენება ადამიანის უფლებების დაცვისა და სამართლიანი მმართველობის უზრუნველსაყოფად. მაგალითად, თანამედროვე სასამართლოები იყენებენ მაგნა კარტას ციტირებებს, როდესაც საქმე ეხება სამართლებრივი დაცვის უფლებას, სასამართლოს დამოუკიდებლობას ან პირადი თავისუფლების საკითხებს.
მაგნა კარტა მხოლოდ დოკუმენტი არ არის, იგი თავისუფლებისა და სამართლიანობის სიმბოლოდ რჩება. 1215 წლის ეს ისტორიული ქარტია გვახსენებს, რომ კანონის წინაშე ყველა თანასწორია და მმართველი ვალდებულია, ხალხის უფლებები პატივისცემით დაიცვას. ამ ფასეულობებმა განაპირობა მსოფლიოს სამართლებრივი სისტემების განვითარება, რის გამოც მაგნა კარტა არის არა მხოლოდ ინგლისის, არამედ მთელი ცივილიზებული სამყაროს სამართლებრივი მემკვიდრეობის ნაწილი.
ვებგვერდის ადმინისტრატორი.