მე-20 საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე შავი და შემზარავი ფიგურა, რომელსაც ისტორიამ მიანიჭა მეტსახელი – “სიკვდილის ანგელოზი”, იყო იოზეფ მენგელე. მისი სახელი სამუდამოდ ასოცირდება აუშვიცის საკონცენტრაციო ბანაკთან, სადაც მან ეშმაკური სისასტიკითა და არაადამიანური ექსპერიმენტებით დატოვა სისხლიანი კვალი კაცობრიობის ისტორიაში.
იოზეფ მენგელე დაიბადა 1911 წლის 16 მარტს გერმანიაში, ბავარიის ერთ-ერთ პატარა ქალაქში, გიუნცბურგში. განათლება მიიღო მიუნხენისა და ფრაიბურგის უნივერსიტეტებში, სადაც მედიცინისა და ფილოსოფიის დარგში დოქტორის ხარისხი მოიპოვა. ის განსაკუთრებულად იყო დაინტერესებული გენეტიკითა და რასობრივი მახასიათებლებით. ეს “ინტერესი” მოგვიანებით სასტიკ და ადამიანთმოძულე ექსპერიმენტებად გადაიზარდა.
მენგელე 1937 წელს შეუერთდა ნაცისტურ პარტიას (NSDAP) და მოგვიანებით SS-ს. მისი პროფესიული და იდეოლოგიური აღმასვლა პარალელურად მიმდინარეობდა. 1943 წელს იგი მივლინებულ იქნა პოლონეთში, აუშვიც-ბირკენაუის საკონცენტრაციო ბანაკში, სადაც მან ადამიანებზე ექსპერიმენტების ჩატარება დაიწყო. სწორედ იქ მოიპოვა მან მეტსახელი “სიკვდილის ანგელოზი” – ექიმი, რომელიც სიცოცხლესა და სიკვდილს მხოლოდ ხელის მოძრაობით წყვეტდა.
მენგელე განსაკუთრებით ინტერესდებოდა ტყუპებით. მისი მიზანი იყო გენეტიკური იდენტურობის საიდუმლოს ამოხსნა, რაც იმ დროისთვის ნაცისტურ იდეოლოგიას – “სუფთა არიული რასის” შექმნას – ემსახურებოდა. მან ასობით ტყუპი და სხვა პიროვნებები დაუნდობლად გამოიყენა ექსპერიმენტებისთვის, რაც უმეტეს შემთხვევაში სიკვდილით სრულდებოდა.
მენგელეს ექსპერიმენტებში ხშირად გამოიყენებოდა ბავშვები – განსაკუთრებით ებრაელები, რომები, ჯუჯები და ადამიანები თანდაყოლილი ანატომიური გადახრებით. მისი მეთოდები მოიცავდა:
- თვალის ფერის შეცვლის მცდელობას ქიმიური ნივთიერებების შეყვანით;
- სხეულის ნაწილის ამპუტაციას ექსპერიმენტული გზით;
- ანესთეზიის გარეშე ქირურგიული ჩარევებს;
- ორგანოთა გაცვლას ტყუპებს შორის;
- სხეულის ყინვაში მოთავსებას რეაქციების შესასწავლად.
მენგელესთვის ადამიანური ტკივილი უმნიშვნელო ფაქტორად იქცა. მას არც სინანული უგრძვნია და არც ოდნავი თანაგრძნობა გამოუჩენია მსხვერპლთა მიმართ. მისთვის ეს ადამიანები მხოლოდ “ექსპერიმენტის ობიექტები” იყვნენ.
ომის შემდეგ მენგელე გააპარეს ევროპიდან – ჯერ იტალიის გავლით არგენტინაში, შემდეგ პარაგვაიში და ბოლოს ბრაზილიაში, სადაც გარდაიცვალა 1979 წელს, ცურვის დროს. მისი გარდაცვალება მხოლოდ 1985 წელს დადასტურდა, როცა დნმ-ის ანალიზმა დაადასტურა მისი ვინაობა. მენგელე არასოდეს დადგა სასამართლოს წინაშე. მან სიცოცხლე მშვიდად და ომის შემდგომი პასუხისგებლობის გარეშე დაასრულა – ეს ფაქტი დღემდე აღიზიანებს ჰოლოკოსტის გადარჩენილებსა და ისტორიის მკვლევრებს.
იოზეფ მენგელეს სახელი გახდა სიმბოლო არა მარტო ჰოლოკოსტის საშინელებების, არამედ მეცნიერების ბნელ მხარეზე. მისმა “ექსპერიმენტებმა” უდიდესი გავლენა მოახდინა ბიოეთიკის განვითარებაზე. დღეს ყველა სამედიცინო კვლევა და კლინიკური ცდა ემყარება ნებაყოფლობით თანხმობას, ეთიკურ ნორმებსა და ადამიანის ღირსების პატივისცემას – სწორედ იმ ყველაფერს, რაც მენგელეს არ გააჩნდა.
იოზეფ მენგელე იყო არა ექიმი, არამედ მეცნიერის მანტიის მქონე მკვლელი. მის ქმედებებს არაფერი აქვს საერთო სამედიცინო ჰუმანიზმთან. ის იყო იდეოლოგიის მიერ დამონებული პიროვნება, რომელმაც დაკარგა ადამიანური სახე. “სიკვდილის ანგელოზის” ისტორია გვახსენებს, რომ მეცნიერება, როდესაც იგი ემსახურება არა ჰუმანიზმს, არამედ ძალაუფლებასა და ბოროტ იდეოლოგიას – გარდაიქმნება ადამიანის ყველაზე მტრული იარაღად.
ამიტომ მისი ისტორია არ არის მხოლოდ წარსულის ქრონიკა – ეს არის გაფრთხილება მომავლისთვის.
ვებგვერდის ადმინისტრატორი.