Lex Duodecim Tabularum, ანუ თორმეტი დაფის კანონი, რომის სამართლის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ძეგლია. იგი რომის რესპუბლიკის პერიოდში, ძვ.წ. 451-450 წლებში შეიქმნა და სამართლებრივი სისტემის საფუძვლად იქცა. ეს კანონი პირველ რიგში გამორჩეულია თავისი უნივერსალურობით, რადგან იგი ყველა მოქალაქისთვის ერთნაირად სავალდებულო და ხელმისაწვდომი იყო. როდესაც რომი სწრაფად ვითარდებოდა, სოციალური უთანასწორობა პლებეებისა (ჩვეულებრივი მოსახლეობა) და პატრიციების (არისტოკრატია) შორის მწვავდებოდა. ამ დაძაბულობის ფონზე, პლებეებმა მოითხოვეს სამართლებრივი ნორმების დაწერა, რათა პატრიციებს არ ჰქონოდათ მათი უფლებების ბოროტად გამოყენების შესაძლებლობა. ამ მოთხოვნის შედეგად, ძვ.წ. 451 წელს შეიქმნა სპეციალური კომისია, რომელსაც დაევალა სამართლებრივი ნორმების დაწერა. თავდაპირველად, კომისიამ შეიმუშავა ათი დაფა, ხოლო მოგვიანებით დაემატა კიდევ ორი. საბოლოოდ შეიქმნა თორმეტი დაფის კანონი, რომელიც ქალაქის ფორუმში გამოიფინა, რათა ყველასთვის ხელმისაწვდომი ყოფილიყო.
ძირითადი მახასიათებლები
1. წერილობითი ფორმა:
თორმეტი დაფის კანონი იყო რომაელ სამართალში პირველი შემთხვევა, როდესაც სამართლებრივი ნორმები დაწერილ ფორმაში წარმოდგა. 2. სოციალური თანასწორობა: კანონის დაწერა უზრუნველყო, რომ ყველა მოქალაქეს ჰქონოდა თანაბარი წვდომა სამართლებრივ ნორმებზე, რაც მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო სოციალური თანასწორობისკენ. 3. საერთო სამართლის საფუძველი: თორმეტი დაფის კანონი გახდა რომის სამართლის საფუძველი და დიდ გავლენას ახდენდა რომის სამართლებრივი სისტემის განვითარებაზე. 4. სამოქალაქო, სისხლის სამართალი და კერძო სამართალი: კანონი მოიცავდა ნორმებს როგორც ქონებრივ, ისე სისხლის სამართალსა და ოჯახურ ურთიერთობებთან დაკავშირებით.
კანონის ძირითადი ნორმები
თორმეტი დაფის კანონი მოიცავდა მრავალ ნორმას, რომლებიც სხვადასხვა სამართლებრივ საკითხს ეხებოდა:
მამულებისა და ქონების დაცვა.
ქონების ხელყოფის შემთხვევაში მკაცრი სანქციები დაწესდა.
ოჯახური სამართალი.
განისაზღვრა ოჯახის წევრების უფლებები და მოვალეობები, მათ შორის მემკვიდრეობა.
სისხლის სამართალი.
დანაშაულთა უმეტესობა მკაცრად ისჯებოდა, განსაკუთრებით ქურდობა და მკვლელობა.
სამოქალაქო დავები.
განსაზღვრული იყო დავის გადაწყვეტის პროცედურები და კომპენსაციის ფორმები.
გავლენა და მემკვიდრეობა
თორმეტი დაფის კანონი არა მხოლოდ რომის სამართლის, არამედ მთლიანად დასავლური სამართლის საფუძვლადაც იქცა.
სწავლების საფუძველი:
რომის სამართალი გახდა იურისპრუდენციის სწავლების მთავარი საგანი შუა საუკუნეებში.
თანამედროვე სამართალი:
მრავალი თანამედროვე სამართლებრივი პრინციპი, როგორიცაა „კანონის წინაშე თანასწორობა“ და „პირადი საკუთრების დაცვა“, თორმეტი დაფის კანონზეა დაფუძნებული.
Lex Duodecim Tabularum წარმოადგენს სამართლის ისტორიაში ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ნაბიჯს, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა სამართლიანობის, წესრიგისა და კანონმდებლობის განვითარებას. მისი გავლენა დღემდე იგრძნობა თანამედროვე სამართლებრივ სისტემებში, რაც კიდევ უფრო ამყარებს მის მნიშვნელობას სამართლის ევოლუციის პროცესში.
ამ სტატიით ვცდილობთ, აღვნიშნოთ, თუ რამდენად მნიშვნელოვანი იყო თორმეტი დაფის კანონი სამართლებრივი სისტემების განვითარებაში, როგორც რომში, ისე მთელი მსოფლიოს სამართლებრივ ტრადიციებში.
ვებგვერდის ადმინისტრატორი.